Podróż do źródeł tokaju – część trzecia – Palkó Borok

Trzeci przystanek tegorocznej podróży przez Pogórze Tokajskie to położone na skraju regionu Abaújszántó i winiarnia Palkó Borok. Przystanek o tyle nieoczywisty, że wcześniej (i później) odwiedziliśmy renomowanych, znanych w Polsce producentów, a tutaj mamy do czynienia z stosunkowo nowym, nieodkrytym projektem, który dopiero buduje rozpoznawalność swojej marki. Wina Gabrielli Palkó miałem już przyjemność kosztować wcześniej, rozpisywał się o nich także Remik z bloga Literki Butelki Kilometry, poprzestanę więc na krótkim przedstawieniu rodzinnego gospodarstwa. Państwo Palkó posiadają 10 hektarów upraw w okolicznych stanowiskach: Báthori, Kassaváros, Súlyom oraz Agyag.  Winiarnia została założona w 2004 roku, rocznie powstaje tu około 5 tysięcy butelek wina. Potencjał jest znacznie większy, ale do tego potrzebne jest także ukończenie siedziby, co ma nastąpić w najbliższych latach.

Solidny, jednoparcelowy furmint. (fot. Olaf Kuziemka)

Dzięki uprzejmości producentów mieliśmy przyjemność spróbować dość szerokiego spektrum tutejszej produkcji i muszę przyznać, że pojawiło się kilka niespodzianek. Z młodych win wytrawnych na uwagę zasługuje Palkó Furmint Kassaváros 2018, pachnący brzoskwiniami, nektarynkami i gruszkami, z soczystą owoscowością, przyzwoitą kwasowością oraz delikatną goryczką (ocena: ***). Nie odstępuje mu Palkó Báthori 2018, nieco bardziej pikantny, pieprzny kupaż furminta i hárslevelű. Oprócz wspomnianej nuty pieprznej znajdziemy tu zielone jabłka, brzoskwinie, gruszki, sporo ciała, średnią kwasowość i dość wysoki alkohol (ocena: ***).

Tutejsze wina z wiekiem szlachetnieją. (fot. Olaf Kuziemka)

Nieco bardziej ujmujące są wina ze starszych roczników. Palkó Kassi 2016 posiada aromaty brzoskwini, gruszki, cytrusów, wyraźną, słoną mineralność oraz wibrującą, świeżą kwasowość (ocena: ***/****). Inny charakter, przypominający bardziej rieslinga ma Palkó Sulyom 2016 – charakteryzuje go wyraźna nuta petrolu, mokrych skał, cytrusów, wino jest surowe, ziołowo-pieprzne, oparte na świetnej kwasowości i słonej mineralności (ocena: ***/****).

Petrol, mokre skały? Lubię to!. (fot. Olaf Kuziemka)

Wysoki poziom prezentują tutejsze słodycze. Palkó Botrytis Selection 2008 to dojrzały kupaż powstały z użyciem (jak sama nazwa wskazuje) zbotrytyzowanych gron. Pachnie pomarańczami, szuszonymi owocami, brzoskwinią oraz grzybami, w ustach oleiste, krągłe, o świetnej kwasowości i doskonale zintegrowanym cukrze resztkowym, z świetną nutą miodu i brzoskwini (ocena: ****). Absolutnym kuriozum jest jednak Palkó Jégcsepp 2018 – wino lodowe. Powstaje ono niezwykle rzadko, raz na 10 lat, gdyż grona są zbierane zanim nadejdą pierwsze mrozy. Wówczas nadeszły znacznie wcześniej – pod koniec listopada. W efekcie udało się wytłoczyć nektar wysokiej zawartości cukru resztkowego (168 g/l), aromatach brzoskwini, moreli, gruszek i miodu. W ustach gęste, skoncentrowane, soczyste, o poważnej kwasowości i jeszcze poważniejszej słodyczy (ocena: ****).

Elegancka, dojrzała słodycz. (fot. Olaf Kuziemka)

Zwieńczeniem wieczoru było Palkó Tokaji Aszú 2017. Próbowane przeze mnie pod koniec zeszłego roku znów potwierdziło swoją wielką klasę. Znajdziemy tu aromaty soczystych moreli, brzoskwini, miodu, propolisu, mango i ananasa, usta częstują nas wspaniałą słodyczą, sporą kwasowością, owocami spod znaku moreli, brzoskwini, fig, daktyli oraz mango, oraz miodu i słoną mineralnością. Wciąż jeszcze bardzo młode, ale niezwykle złożone aszú z potencjałem dojrzewania na dziesięciolecia.

Wspaniałe, młode aszú. (fot. Olaf Kuziemka)

Palkó Borok to niezwykle ekscytujący, rozwijający się projekt winiarski na peryferiach regionu. Ich wina prezentują solidną jakość, a do tego kosztują stosunkowo niewiele. W okresie galopujących cen u tokajskich liderów warto poszukiwać właśnie takich, małych, rodzinnych przedsiębiorstw, których w okolicy nie brakuje. Trzeba tylko czasem zejść z ubitych, sprawdzonych szlaków.

W winiarni Palkó Borok degustowaliśmy na zaproszenie Gabrielli Palkó.

10. Furmint Február Nagykóstoló – jubileuszowa, wielka degustacja furmintów

Dziesięć lat minęło od pierwszej, wielkiej degustacji furmintów, która zapoczątkowała cykl wydarzeń, zwanych Furmint Február, mających za celu popularyzację tej odmiany, zwłaszcza w wytrawnym wydaniu na Węgrzech, a w późniejszym okresie czasu także na całym świecie. Również dziś ta impreza jednym z centralnych punktów winiarskiego życia w Budapeszcie, gromadząc ponad 100 producentów, kilkaset win i kilka tysięcy odwiedzających. Organizator – Dániel Kézdy jak co roku przeprowadza wstępną selekcję, zapraszając przedstawicieli wybranych winiarni, gdyż chętnych jest więcej, niż dostępnych miejsc. Nie mogło zabraknąć i mnie, a sporód ponad 80 zdegustowanych win wybrałem 5, które najbardziej przypadły mi do gustu.

Historia lubi się powtarzać… (fot. własna)

 

Pierwsze z nich, Tokaj Nobilis Barakonyi Furmint 2017 było dla mnie chyba jedną z największych niespodzianek całej imprezy. Posiada jasnozłotą barwę, w nosie wyczuwalne są bogate aromaty owocowe: brzoskwinii, moreli, polnych kwiatów i szczypta wanilii, która zdradza wpływ beczki. W ustach soczysta owocowość pod postacią brzoskwinii, moreli i gruszki, wsparte solidną kwasowością, podbite szczyptą słonej mineralności, dalej pojawiają się nuty polnych ziół, gałki muszkatołowej, a wszystko zaokrąglone jest delikatnym cukrem resztkowym. Daje pojęcie o potencjale wielkiego rocznika (ocena: ****).

Prawdziwa dama Tokaju (fot. własna)

 

Następne wino, pochodzące z austriackiego Burgenlandu Heidi Schröck Ruster Ausbruch 2014 to słodki kupaż powstały z gron furminta i sauvignon blanc (w proporcji pół na pół). Zdobi go złota szata, w nosie dominują aromaty moreli, brzoskwinii, pigwy, miodu, zdradzające potężny wpływ botrytisu. W ustach bogate, krągłe z nutami miodu, moreli, brzoskwinii, propolisu, polnych ziół, o potężnej słodyczy (ponad 200 g/l) i cytrusowej kwasowości (10 g/l), z wielowarstwową strukturą oraz długim finiszem. Eleganckie, świetnie wykonane i, co nie podobne do innych znanych mi ausbruchów – posiada świętną kwasowość, dzięki czemu jest świetnie zrównoważone, jak na tak słodkie wino (ocena: ****).

Gości nie brakowało… (fot. własna)

 

Árvay Pecsár Furmint 2015 prezentuje zupełnie odmienny charakter. Posiada jasnozłotą barwę, w nosie wyczuwalne są nuty krzemienia, mokrej skały, prażonych orzechów, białego pieprzu i wanilii. W ustach surowe, z dominującą słoną mineralnością, pieprznością, wyraźnie zaznaczonymi taninami, sporo tu kwasowości i praktycznie brak jakiejkolwiek owocowości i słodyczy. Nie jest łatwy w odbiorze, potrzebuje ciszy, spokoju i odpowiedniej temperatury, ale odwdzięcza się charakterem, jaki znajdziecie u niewielu tokajskich furmintów (ocena: ***/****).

László Szilágyi z wspaniałym furmintem (fot. własna)

 

Kolejne wino – Gizella Furmint 2017 to absolutne przeciwieństwo poprzednika. Jest to nowoczesny, owocowy furmint, który korzysta z dobrodziejstw świetnego rocznika. Barwa jasnozielona, w nosie mamy wyraźne aromaty dojrzałej brzoskwini, moreli, gruszki, polne kwiaty i trochę mineralności. W ustach dominują nuty brzoskwini, gruszki, zielonego jabłka, jest tu solidna dawka cytrusowej kwasowości, a także słonej mineralności, a wszystko zaokrąglone jest kilkoma gramami cukru resztkowego. Długi finisz z nutami gruszek i brzoskwini. Takie wino chciałbym pić każdego dnia (ocena: ****).

Zniknęło w oka mngnieniu… (fot. własna)

 

Jako ostatnie wybrałem słodkie wino, pochodzące – jakżeby inaczej – z Tokaju. Orosz Gábor 6 puttonyos Tokaji Aszú 2007. Zdradzająca upływ czasu głęboka, bursztynowa barwa, w nosie dominują nuty karmelu, miodu, suszonych owoców, szarlotki, moreli oraz orzechów. W ustach mamy więcej świeżości i owocowości pod postacią moreli, mirabelek, kandyzowanej pomarańczy, a także śliwek i pigwy, sporo tu ciała, słodycz jest wyraźna (212 g/l), ale dobrze zintegrowana, dobrze uzupełniana przez świeżą, cytrusową kwasowość (8,5 g/). Niezwykle udany kupaż furminta i hárslevelű z stanowisk pierwszej klasy z Mád. Na wielkie okazje (ocena: ****).

Samuel Tinon też przywiózł świetne wina (fot. własna)

 

I choć nie trafiłem na wino, które by mnie kompletnie oczarowało i zachwyciło, to muszę zauważyć rosnący poziom u małych, rodzinnych winiarni, których sporo przybyło w ostatnich kilku latach. Oprócz znanych nam winiarzy z Mád coraz śmielej poczynają sobie producenci z Tarcal, Tállya, czy chociażby z Szerencs. Poza tokajskim regionem winiarskim mocno zaznacza swoją obecność Somló, pojawiają się też perełki z Mátry, a nawet z leżącego na południu kraju Pécs. Ciekawe furminty znajdziemy także w graniczącymi z Węgrami regionami Austrii (Burgenland), Słowenii (Štajerska) oraz Słowacji (Pohronie). Warto je obserwować, gdyż poziomem nie odstają od swoich węgierskich imienników. Co do samej samej degustacji – świetnie zorganizowana, solidni wystawcy, piękne wnętrza – nic, tylko chwalić.

 

Degustowałem na zaproszenie organizatora imprezy – Dániela Kézdyego.

Árpád-hegyi Pince – wzrastająca gwiazda Tokaju

W centrum Szerencs, przy drodze prowadzącej do Miszkolca stoją dwie wysokie wieże, w kształcie skrzydeł. Stanowią one symboliczną bramę Pogórza Tokajskiego. To właśnie pobliske wzgórza, porośnięte winną latoroślą wyznaczająją południową granicę słynnego regionu winiarskiego. I choć Szerencs jest trzecią największą miejscowością regionu, to nigdy nie był tak mocno znany z winiarstwa, jak chociażby sąsiednie Mád czy Tállya. W ostatnim stuleciu miasto miało raczej przemysłowy charakter, wyznaczany przez jedną z największych na Węgrzech cukrowni, oraz powstałą obok niej fabrykę czekolady.

Kiedyś dom publiczny, dziś winiarnia… (fot. własna)

 

Niestety, historia słodkiego przemysłu ma gorzkie zakończenie (cukrownie zamknięto w 2007 roku), acz pewną pozytywną zmianą jest pojawienie się małych, lokalnych przedsiębiorstw, w tym lokalnych winiarni. Jedną z nich jest Árpád-hegyi Pince, założona przez Istvána Varkolyego w 1999 roku. Mało znany poza lokalnym światem winiarskim, István jest poważany jako jeden z demiurgów nowoczesnej uprawy winorośli w regionie. To on prowadził z ramienia państwowego kombinatu nowe nasadzenia w sporej części stanowisk w regionie, w tym tak słynnych jak chociażby Király czy Betsek, a w okresie transformacji ustrojowej sam nabył kilka dobrze położonych działek. Dziś pracę we własnym przedsiębiorstwie łączy z pozycją głównego winogrodnika w winiarni Gróf Degenfeld. Za powstawanie win od 2010 roku odpowiada jego syn – Ádám, którego mieliśmy przyjemność spotkać podczas naszej wizyty.

Przepastne piwnice pełne wina. (fot. własna)

 

Ten dwudziestosześciolatek dysponuje większym doświadczeniem, niż wielu starszych winiarzy z regionu. Od najmłodszych lat towarzyszył ojcu podczas prac w rodzinnym gospodarstwie, swoje pierwsze aszú stworzył zaraz po zdaniu matury w 2010 roku, po czym w Nowej Zelandii odbył praktyki winiarskie, a później ukończył enologię na Uniwersytecie Corvinusa w Budapeszcie. W 2017 roku został wyróżniony nagrodą im. Tibora Gála przyznawaną rokrocznie młodym, utalentowanym winiarzom. Nas przyjął w siedzibie winiarni, która służyła niegdyś jako dom publiczny pod nazwą Árpád Mulató, stąd też wzięła się nazwa przedsiębiorstwa. Naszą wizytę zaczęliśmy od zwiedzenia rozległych piwnic, w których dojrzewa tutejsze wino, po czym przystąpiliśmy do degustacji w obszernej sali na parterze budynku.

Sprawca całego zamieszania – Ádám Varkoly (fot. własna)

 

Pierwsze z nich – Árpád-hegy Kabar 2017 pochodzi z gron zebranych w winnicy Betsek. W nosie wyczuwalne są aromaty brzoskwini, polnych ziół i kwiatów oraz wanili, w ustach zaś zaznaczają się soczyste nuty owocowe: jabłka, brzoskwinii, sporo tu kwasowości, jest też słona nuta mineralna, całość natomiast podkreślona jest 5 g/l cukru resztkowego. Młode, nie dokońca ułożone, ale przyjemne wino ze sporym potencjałem dojrzewania (ocena: ****). Árpád-hegy Zafír Furmint 2017 powstało z gron zebranych ze stanowiska Zafír w północno-zachodniej części miejscowości Tarcal. Mamy tu aromaty brzoskwini, polnych ziół oraz mokrych skał, w ustach zaś dominują słodkie nuty brzoskwini i moreli, wydatnie podkreślone 7 g/l cukru resztkowego, jest też solidna dawka kwasowości, mineralność oraz delikatna goryczka na finiszu. Ciekawe, aczkolwiek sprawiło na mnie mniejsze wrażenie niż jego poprzednik (ocena: ***/****).

Wytrawny kabar. (fot. własna)

 

Następne wino – Árpád-hegy Király Furmint 2017 to jeszcze zamknięty w sobie młodzieniaszek, na którego będzie trzeba jeszcze trochę poczekać. W nosie wyczuwalna mokra skała, dym, polne zioła, kremowość i wanilia, w ustach zaś dominuje potężna, cytrusowa kwasowość, jest też słona mineralność, pojawiają się także nuty owocowe: gruszki i brzoskwini, sporo tu ciała, pojawia się lekka pikantność, na finiszu zaś spotkamy nuty zielonego jabłka. Widać w nim spory potencjał, ale potrzeba kilku lat, by zobaczyć go w pełni formy (ocena: ****). Dowodem na to, że warto poczekać, jest Árpád-hegy Király Furmint 2015 – tu w nosie na pierwszym planie są czyste aromaty owocowe: brzoskwini, moreli i gruszki, dalej wyczuwalna jest mokra skała, wanilia oraz lekka nuta kremowa. W ustach również jest sporo soczystego owocu pod postacią brzoskwini i moreli, sporo tu ciała, jest kremowa tekstura i solidna, trzymająca wszystko w ryzach kwasowość, z lekką dawką słonej mineralności, zaokrąglone niewielką (4 g/l) ilością cukru resztkowego. Świetny balans i harmonia, po prostu wielkie wino z wielkiego stanowiska (ocena: ****/*****). Wytrawną serię zamknął Árpád-hegy Sárgamuskotály 2017, typowy muszkat z dominującymi aromatami róży, polnych kwiatów i ziół, o średniej kwasowości i delikatnie zaznaczej nucie grapefruita (ocena: ***/****).

Furmint ze stanowiska Király. (fot. własna)

 

Pierwsze spośród słodkich – Árpád-hegy Késői Szüretelésű Kövérszőlő 2017 to wino z późnych zbiorów. W nosie wyraźnie wyczuwalne są aromaty moreli, brzoskwini, miodu gryczanego, wędzonej śliwki oraz botrytisu, w ustach na początku pojawia się delikatna nuta lotnej kwasowości, zaraz po niej ujawniają nuty owocowe: moreli, mirabelek i gruszki, dalej miód i karmel, mamy tu też potężną słodycz (130 g/l cukru resztkowego) oraz sporą kwasowość sprawiającą, że wino jest dość dobrze zbalansowane. Przyjemne, gdyby nie ta lekko odpychająca nuta octowa na początku (ocena: ***/****). Następnie podano nam dwa rodzaje Árpád-hegy Édes Szamorodni 2013. Pierwsze z nich dojrzewało pod florem, przez co wyczuwalna jest tu oksydacja, nuty suszonych owoców, orzechów, karmelu i botrytisu przy solidnej dawce słodyczy (110 g/l cukru resztkowego) i świeżej kwasowości (ocena: ****). Drugie zaś dojrzewało w pełnej beczce, więcej w nim nut owocowych: pigwy, moreli, brzoskwini, a także miodu, propolisu i karmelu, słodycz jest zdecydowowanie bardziej wyraźna (170 g/l), aczkolwiek dobrze zbalansowana przez ostrą jak brzytwa kwasowość (ocena: ****/*****).

Niezwykle skoncentrowane, poważne szamorodni. (fot. własna)

 

Na sam koniec zostały najlepsze rzeczy. Jako pierwsze do kieliszka trafiło Árpád-hegy 6 puttonyos Tokaji Aszú 1997. Wiek widać już po bursztynowej barwie, w nosie zaś oprócz typowych dla dojrzałych tokajów nut karmelu, wosku, miodu i orzechów, pojawia się także trochę aromatów moreli i brzoskwinii. W ustach mamy równowagę między świetnie zintegrowaną, acz solidną dawką słodyczy (200 g/l), a świeża, cytrusową kwasowością,  dalej zaznaczają się miód, morele, pigwa, jest tu sporo ciała, wino jest wielowarstwowe, bogate, z długim finiszem. Po prostu rewelacja (ocena: ****/*****). Jako drugie i ostatnie wino tego wieczoru podano Árpád-hegy Aszúeszencia Zafír Hárslevelű 2002. Nieco jasniejsze od poprzednika, z wyraźniejszymi aromatami kandyzowanych i świeżych owoców: moreli, brzoskwini, mirabelek oraz miodu i wosku, w ustach spora koncentracja, znów idealny balans między potężną słodyczą (240 g/l cukru resztkowego), a rześką, cytrusową kwasowością (aż 12 g/l!), z nutami miodu, moreli, mirabelek, delikatnie zaznaczoną orzechowością, propolisem i kandyzowaną skórką pomarańczy. Wspaniałe, wielkie wino, które spokojnie przetrwa kilka kolejnych dekad (ocena: ****/*****).

Tutejsze aszú są po prostu wspaniałe. (fot. własna)

 

Młodość w natarciu – możnaby tak rzec, patrząc na pracę Ádáma. Jest jednym z przedstawicieli pierwszego pokolenia winiarzy, którzy wychowali się już po transformacji ustrojowej, podpatrujących doświadczenia swoich rodziców i probierających nauki za granicą, wnosząc w stare progi winiarni powiew świeżości. I choć tworzy on swoje wina w zgodzie z miejscową tradycją, poszanowując tutejsze terroir, to są one na wskroś nowoczesne, odpowiadające duchowi tych czasów. Kwestią czasu jest, kiedy zyskają sławę nie tylko w kraju, ale także za granicą. Niektórzy z zagranicznych znawców już okrzyknęli Ádáma nowym Szepsym. Talent z pewnością ma, a czy go wykorzysta – o tym przekonamy się w najbliższym czasie. Z całą pewnością nie raz jeszcze o nim usłyszymy.

Wina Árpád-hegyi Pince degustowałem na zaproszenie Ádáma Varkolyego.