Hárs Pince – odwiedziny w krainie Debrői Hárslevelű

Niewiele jest tak mało poznanych, a zarazem ciekawych, unikalnych win węgierskich, jak Debrői Hárslevelű. Nawet człowiek dość dobrze obeznany z winiarstwem Madziarów może mieć problemy, by określić o czym mowa i skąd ono pochodzi. Spora w tym zasługa poprzedniego systemu, który z cenionej, lokalnej specjalności stworzył produkt sprzedawany w setkach tysięcy hektolitrów na rynek sowiecki. Historia Debrői Hárslevelű (czyli hárslevelű z okolic Debrő) sięga roku 1925, gdy enolog państwowego kombinatu ze wsi Kompolt – Pál Rácz – po spróbowaniu win z okolicznych winnic, polecił obsadzenie najlepszych stanowisk krzewami hárslevelű.

Najlepszy winiarski adres w Feldebrő. (fot. własna)

Stało się ono (często wraz z domieszką kilku innych odmian – muskat ottonela, olaszrizlinga oraz gewürztraminera) podstawą półsłodkiego lub słodkiego białego wina, cieszącego się niezwykłą estymą w luksusowych hotelach i restauracjach Budapesztu. Jego renoma i jakość (co potwierdza sam twórca) spadła właśnie w okresie gospodarki planowej, gdy nie zwracano szczególnej uwagi na dojrzałość gron. Współcześnie wino to otrzymało ochronę apelacyjną, i może być zarówno wytrawne, półsłodkie, jak i słodkie. Wysokiemu poziomowi cukru sprzyja położenie – obszar produkcji – czyli miejscowości Aldebrő, Feldebrő, Tarnaszentmária, Tófalu i Verpelét, leżą na łagodnych wzgórzach (170-220 m. n. p. m.) wznoszących się nad doliną rzeki Tarna. Dzięki temu jesienią pojawia się mgła, a wraz z nią – szlachetna pleśń. Wino powstaje zatem podobną metodą, niczym tokajskie szamorodni – aczkolwiek fermentacja i dojrzewanie zazwyczaj przebiega w zbiornikach ze stali nierdzewnej.

Zbotrytyzowane grona hárslevelű. (fot. własna)

Jednym z czołowych producentów w okolicach jest założona i prowadzona przez Istvána Gecse winiarnia Hárs Pince z Feldebrő. Współczesne przedsiębiorwstwo powstało w 1995 roku, aczkolwiek rodzinne tradycje winiarskie sięgają kilku pokoleń wstecz. Uprawy zajmują 12 ha we wsi Aldebrő, na których rośnie 27 odmian, ale najważniejszą funkcję od samego początku pełni hárslevelű. W siedzibie winiarni znajdziemy także pokaźną kolekcję przyrządów służących do uprawy winorośli i produkcji wina, zebranych z różnych stron kraju. Wielkie wrażenie robią także nagrody i medale z rozlicznych konkursów winiarskich, István nie przywiązuje do nich dużej uwagi. W związku ze zbiorami był w stanie poświęcić mi kilkadziesiąt minut, w czasie których spróbowałem niewielkiego ułamka jego portfolio.

Winnice Aldebrő. (fot. własna)

Hárs Pince Olaszrizling 2021 to podstawowe, słodkie wino producenta. Posiada jasnozłotą barwę, pachnie owocami gruszki, żółtych jabłek, migdałów oraz polnych ziół. W ustach średnio zbudowane, z delikatną słodyczą, średnią kwasowością, nutami gruszek, żółtych oraz zielonych jabłek, migdałów i kwiatów akacji. Finisz średniodługi. Ocena: *** (85/100 pkt). Kolejne wino – Hárs Pince Hárslevelű 2019 jest jednym z ciekawych eksperymentów producenta. Dojrzewało pod florem, fermentacja zatrzymała się na 15% alkoholu. Mieni się złotą barwą. Nos kusi aromatami suszonej śliwki, brzoskwini, orzechów, skóry, rodzynków. W ustach solidne zbudowane, półwytrawne, z ledwo wyczuwalną słodyczą i średnią kwasowością. Sporo tu suszu owocowego (śliwki, brzoskwinie, morele), a także nut miodu, skóry, orzechów, oraz umami. Finisz długi. Ocena: ***/**** (89/100 pkt).

Świetna słodycz w nowoczesnym stylu. (fot. własna)

Hárs Pince Debrői Hárslevelű Késői Szüretelésű 2021 jest wstępem w świat tutejszych wielkich, słodkich win. Cechuje je jasnozłota barwa oraz aromaty miodu, brzoskwini, moreli, pigwy i polnych kwiatów. W ustach średnio zbudowane, słodkie (91 g/l cukru resztkowego), z średnią kwasowością, nutami moreli, brzoskwini, akacji, miodu i grzybów. Finisz długi. Ocena: *** (88/100 pkt). Hárs Pince Debrői Hárslevelű Késői Szüretelésű „Nagytestvér” 2021 to bardziej skoncentrowana, elegancka wersja wczesniejszego wina z tego samego rocznika. Kusi złotą barwą, aromatami miodu, moreli, pigwy, brzoskwini, suszu owocowego i botrytisu. W ustach dość dobrze zbudowane, z potężną słodyczą (154 g/l cukru resztkowego) oraz średnio-wysoką kwasowością. Dominują tu nuty moreli, brzoskwini, pigwy, żółtego jabłka, obok których znajdziemy także miód akacjowy oraz kwiaty lipy. Finisz długi. Ocena: **** (91/100 pkt).

Hárslevelű grzechu warte. (fot. własna)

Hárs Pince Debrői Hárslevelű Késői Szüretelésű 2019 przenosi nas dwa lata wstecz i pokazuje szlachetny wpływ czasu na ewolucję tego typu win. Posiada ono głębokozłotą barwę. Nos kusi aromatami suszonych śliwek, moreli, rodzynek, a także miodu i grzybów. W ustach dobrze zbudowane, słodkie (160 g/l cukru resztkowego), z średnio-wysoką kwasowością, nutami moreli, brzokswini, miodu, suszonych owoców, orzechów włoskich oraz kwiatów lipy. Finisz długi. Ocena: **** (92/100 pkt). Jeszcze mocniej skoncentrowane, i niezwykle esencjonalne jest Hárs Pince Debrői Hárslevelű Késői Szüretelésű 2017. To pokłosie świetnego rocznika, który w całych północnych Węgrzech pozwolił na produkcję świetnych win słodkich. Charakteryzuje go głębokozłota, wpadającą w bursztyn barwa. Pachnie miodem spadziowym, suszonymi morelami, śliwkami, rodzynkami a także botrytisem i orzechami. W ustach dobrze zbudowane, o potężnej (221 g/l cukru resztkowego) słodyczy, średnio-wysokiej kwasowości, z nutami miodu, dżemu morelowego, suszonych śliwek, brzoskwini, mirabelek, pigwy, orzechów włoskich i grzybów. Finisz długi. Ocena: **** (93/100 pkt).

Arcydzieło miejscowego winiarstwa. (fot. własna)

Jednakże najciekawsze wino zostało podane na samym końcu. Hárs Pince Debrői Hárslevelű Késői Szüretelésű „Essence” 2014 to prawdziwa esencja gron, zdobywca wielu medali na różnych konkursach winiarskich, i zdecydowanie najlepsze słodkie hárslevelű, jakie miałem przyjemność w życiu próbować. Posiada głęboką, bursztynową barwę. Nos kusi kawalkadą aromatów: kandyzowanych moreli, suszonych śliwek, miodu lipowego, orzechów, drewna sandałowego, skórki pomarańczy. W ustach sporo ciała, niezwykła ekstraktywność, oleista tekstura, gargantuiczna słodycz (254 g/l cukru resztkowego) oraz średnio-wysoka kwasowość. Znajdziemy tu nuty miodu spadziowego, kandyzowanych moreli, dżemu pomarańczowego, brzoskwini, suszonych śliwek, rodzynków, orzechów włoskich oraz miodu. Niemalże nie kończący się finisz. Arcydzieło. Ocena: ****/***** (95/100 pkt).

Kolekcja dawnych przyrządów winiarskich. (fot. własna)

Degustacja zaledwie ułamka produkcji Istvána Gecse przekonała mnie o ogromnym potencjale tutejszych słodkich win. Niestety, światowe trendy, ale też sytuacja gospodarcza nie sprzyjają słodkim winom. Troska i dbałość o zdrowie jest uzasadniona, jednocześnie stanowi ona zaledwie część prawdy – sprzedaż napojów słodzonych ma się przecież bardzo dobrze. Wina z późnych zbiorów nie cieszą się równie wielką estymą, a koszt ich wytworzenia jest znacznie wyższy – miejmy nadzieje, że tradycja, niegdyś tak mocno żywa – przetrwa kolejne stulecia. Ja zaś z pewnością wrócę do Feldebrő po więcej – w czasie zbiorów każda chwila dla winiarza jest bezcenna.

Wina Hárs Pince degustowałem dzięki uprzejmości Istvána Gecse.

Arias Arany lile Késői Szüretelésű Olaszrizling 2020 – niekonwencjonalna balatońska biel

Północny brzeg Balatonu jest miejscem, gdzie w ostatnich czasach dzieje się dużo dobrego, przynajmniej jeśli chodzi o projekty winiarskie. Jednym z nich jest winiarnia Arias Szőlőbirtok z Pécsely, leżącego na terenie subregionu Balatonfüred-Csopak. Jej początki sięgają 1991 roku, gdy rodzice winiarza – Józsefa Kálmána kupili pierwszą, liczącą niespełna 30 arów parcelę, z której powstawało wino na własne potrzeby. Z czasem rodzina dokupywała kolejnych działek, zaś rodzinna firma zmieniła działalność z handlu materiałami budowlanymi, na produkcję wina. Dziś powierzchnia upraw zajmuje 10 hektarów w 4 siedliskach położonych w granicach dwóch miejscowości: Pécsely oraz Balatonfüred. Znajdziemy tu głównie jasne odmiany winorośli (olaszrizling, pinot gris, chardonnay, sárgamuskotály, irsai olivér), obok których znajdziemy niewielkie ilości szczepów o ciemnych gronach (kékfrankos, turán, cabernet franc). Podłoże stanowią tu skały wapienne. Nazwa winiarni pochodzi od chrząszcza, dla którego miejscowa kotlina stanowi główny obszar występowania.

Ładna etykieta, piękne wino. (fot. własna)

Arias Arany lile Késői Szüretelésű Olaszrizling 2020 to wyjątkowo nietypowy przykład tutejszej bieli w stylu, który na Węgrzech jest dość rzadko spotykany – wytrawne wino z gron z późnego zbioru. Etykietę zdobi siewka złota (węg. Arany lile), ptak, który występuje w tych okolicach. Owoce pochodzą z parceli Megyehegy w Pécsely. Nie znalazłem informacji na temat technologii produkcji, ale na podstawie doświadczeń organoleptycznych mogę założyć, że moszcz fermentował, a potem dojrzewał w zbiornikach ze stalni nierdzewnej. Posiada jasnozłoty kolor. Nos jest intensywny, znajdziemy tu aromaty cytryny, limonki, brzoskwini, akacji, trawy, polnych ziół, ale też marakui. W ustach średnio zbudowane, wytrawne, o dość wysokiej kwasowości, którą równoważy delikatna słodycz z cukru resztkowego. Alkohol średni, acz w nieco wyższej temperaturze wyraźnie zaznacza swoją obecność. Dominują tu nuty limonki, cytryny, trawy, marakui, brzoskwini i miodu akacjowego, pojawia się też migdałowa goryczka, oraz słony posmak. Finisz średniodługi. Udane, niesztampowe wino od mało znanego producenta, w dodatku w niezwykle przystępnej cenie. Czegóż chcieć więcej? Ocena: *** (88/100 pkt). Cena: 2800 HUF (35,50 PLN – u producenta dostępne nieco taniej).

Źródło wina: zakup własny u winotece Borsarok w Budapeszcie.

Wino królów, król win – 6 faktów na temat Tokaju

Jeśli z czymś kojarzymy Węgry, to oprócz basenów, papryki, gulaszu czy leczo na myśl przychodzą nam węgierskie wina, a w szczególności tokaje. Wino królów, król win (vinum regnum, rex vinorum) – tymi słowami określił aszú Ludwik XIV. Do dziś stanowią one wizytówkę zarówno regionu, jak i całego kraju. Po wina z tego regionu sięgamy w Polsce dość często, aczkolwiek nie zawsze wiemy, co stoi za konkretną etykietą. Oprócz podstawowych pojęć takich jak édes (słodki), félédes (półsłodki), félszáraz (półwytrawny) oraz száraz (wytrawny), warto dowiedzieć się, jakie wymagania musi spełniać wino, by trafić do konkretnej kategorii. Poznajcie zatem 6 podstawowych faktów na temat Tokaju.

Winnice w Mád. (fot. własna)

 

1. Tokajski region winiarski, z którego pochodzą znane i lubiane w Polsce wina obejmuje 27 miejscowości położonych w północno-wschodniej części Węgier (11149 ha, z czego ok. 5500 ha obsadzone winogronem) oraz 7 miejscowości położonych w południowo-wschodniej części Słowacji (907 ha). Oznaczenie Tokaj przysługuje wyłącznie winom pochodzącym z miejscowych winogron i zabutelkowanych na miejscu.

Mapa regionu. (źródło: FÖMI VINGIS)

 

2. Tokaj to królestwo win białych. Głównymi szczepami regionu są: furmint, hárslevelű oraz sárgamuskotály. Oprócz nich dopuszczone do uprawy są odmiany kabar, zéta oraz kövérszőlő. Maksymalna dopuszczalna wielkość zbiorów to 14 t/ha dla win wytrawnych oraz musujących, natomiast 10 ta/h dla win z późnych zbiorów i dotkniętych szlachetną pleśnią (botrytis cinerea). Dozwolony jest wyłącznie zbiór ręczny. Zdecydowanie dominuje produkcja win wytrawnych.

Zbotrytyzowane grona hárslevelű. (fot. własna)

 

3. Specyficzne położenie regionu u zbiegu dwóch rzek (Cisa i Bodrog) oraz lokalny mikroklimat (długie, ciepłe jesienie) powodują, że miejscowe winorośle często atakuje szlachetna pleśń. Powoduje ona wysuszenie gron, zwiększając koncentrację cukru, kwasów oraz substancji zapachowych. Proces ten nazywany jest botrytyzacją, a jego efektem są grona aszú (z węg. wysuszone).

Pokryte szlachetną pleśnią grona aszú. (fot. własna)

 

4. Istnieją dwie podstawowe metody produkcji win słodkich przy użyciu jagód zaatakowanych szlachetną pleśnią. Jednym z nich jest zbiór całych kiści, bez selekcji na grona zdrowe i zbotrytyzowane, jego efektem jest wino szamorodni (słodkie lub wytrawne, w zależności od ilości zbotrytyzowanych gron), zaś drugim aszú – które powstaje poprzez dodanie określonej ilości jagód do bazowego wina (lub moszczu). Z 1 kg gron aszú można wyprodukować maksymalnie 2,2 l wina, o min. zawartości cukru na poziomie 120 g/l. Aszú musi dojrzewać przez 18 miesięcy w beczce, szamorodni natomiast przez 6 miesięcy.

Dojrzewanie w beczkach – obowiązkowe dla aszú i szamorodni. (fot. własna)

 

5. Oprócz tych rodzajów win produkuje się również: tokajską esencję (eszencia) – która powstaje z soku ściekającego z gron aszú pod ich własnym ciężarem, o bardzo wysokej zawartości cukru resztkowego (min. 450 g/l) oraz śladowej ilości alkoholu (2-3%); fordítás – wytłoczone jagody aszú zalewa się ponownie winem lub moszczem i tłoczy ponownie, uzyskując wino słodkie (min. 45 g/l cukru resztkowego); maślacz (máslás) – tworzy się go przez zalanie osadu z aszú lub szamorodni winem bazowym, dzięki czemu powstaje wino słodkie (również min. 45 g/l cukru reszktowego). Fordítás i máslás muszą dojrzewać w beczce przez min. 6 miesięcy.

Produkt końcowy – wyśmienite aszú. (fot. własna)

 

6. W regionie powstają również wina musujące, a także słodkie z późnych zbiorów (késői szüretelésű), o zawartości cukru resztkowego min. 45 g/l. Muszą one odpowiadać regulacjom ustalonym przez Tokaji Borvidék Hegyközségi Tanácsa (Rada Samorządu Tokajskiego Regionu Winiarskiego).

 

Jak widać temat jest mocno rozbudowany i jest to bardzo pobieżne opracowanie, pozwala jednak zrozumieć kompleksowość tokajskiej palety. Po dalsze wyjaśnienia odsyłam do materiałów Rady Samorządu Tokajskiego Regionu Winiarskiego, dostępnych pod poniższym linkiem. Warto także wybrać się na miejsce, by przekonać się o niezwykłej różnorodności tokajskich win.