Athiri - Niewinne Podróże

Na Santorynie niewiele jest tak mocno usadowionych w winiarstwie rodzin jak Gavalasowie. Początki ich winiarni sięgają końca XVIII stulecia, gdy jeden z przodków zaczął sprzedawać na lokalnym rynku nadwyżki wina, choć przez kolejne kilka pokoleń większość produkcji przeznaczona była na potrzeby własne familii. Jako jedni z pierwszych eksportowali swoje produkty poza wyspę, acz proces ten bardziej przypominał średniowieczny handel, aniżeli nowoczesną sprzedaż. Dopiero pod koniec XX wieku zainwestowano w linię do butelkowania i w 1998 roku zabutekowano pierwszy, historyczny rocznik vinsanto. Zauważając wielki potencjał turystyki w 2004 roku otwarto podwoje winiarni przed gośćmi. Od 2006 roku rodzina podejmuje wysiłki celem ocalenia odmiany katsano – i jako jedyna po dziś dzień butelkuje powstające z niej wino. Obecnie powierzchnia upraw zajmuje 7 hektarów, zaś roczna produkcja, dzięki skupowanym gronom wynosi 80-100 tysięcy butelek.

Jeden z ciekawszych adresów winiarskich Santorynu. (fot. własna)

Jako pierwsze spróbowałem Gavalas Aidani 2022. Grona pochodzą z 50-letnich krzewów rosnących w granicach wsi Akriotiri. Macerowało na skórkach przez 3-5 godzin, zaś po tłoczeniu trafiło na 4 miesiące do zbiorników ze stali nierdzewnej, gdzie dojrzewało na osadzie. Posiada bladozłotą barwę. Pachnie jaśminem, białymi kwiatami, polnymi ziołami, znajdziemy tu też nieco aromatów mydlanych. W ustach wytrawne, średnio zbudowane, z średnią kwasowością, średnim alkoholem i nutami polnych ziół, białych kwiatów, przypraw korzennych oraz cytryny. Finisz średni. Świeża, smaczna, ale niezbyt złożona biel. Ocena: ** (83/100 pkt). Cena: 25 EUR (108 PLN).

Świeże, aromatyczne aidani. (fot. własna)

Najbardziej znanym winem producenta, dzięki charakterystycznej, niebieskiej butelce jest Gavalas Santorini 2022. To 100% assýrtiko dojrzewające przez 6 miesięcy na osadzie. Cechuje je bladozłota barwa, aromaty cytryny, limonki, morskiej bryzy, polnych ziół, białego pieprzu. Usta są wytrawne, dość dobrze zbudowane, z wysoką kwasowością, wysokim alkoholem, nutami cytryny, limonki, polnych ziół, zielonego jabłka, delikatną goryczką i słonym, mineralnym posmakiem. Finisz długi. Ocena: **** (91/100 pkt). Cena: 27,50 EUR (119 PLN).

Emblematyczne assýrtiko w niebieskiej butelce . (fot. własna)

Gavalas Nykteri to tradycyjna, klasyczna specjalność wyspy, powstająca z 50-letnich krzewów assýrtiko rosnących w granicach wsi Megalochori. Wino fermentuje w zbiornikach ze stali nierdzewnej, po czym trafia na okres 6-8 miesięcy do beczek z francuskiego dębu. Mieni się bladozłotą barwą. W nosie dominują aromaty wanili, tostu, cytryny, limonki, suszu owocowego. W ustach jest wytrawne, dobrze zbudowane, z wysoką kwasowością, średnim alkoholem, kremową teksturą, nutami cytryny, limonki, zielonego jabłka, wanili, soli morskiej. Finisz długi. Skoncentrowane, soczyste, burgundzkie w stylu wino. Ocena: ***/**** (90/100 pkt). Cena: 34 EUR (147 PLN).

Nychteri – beczkowane assýrtiko. (fot. własna)

Gavalas Natural Ferment 2021 to wino powstałe dzięki spontanicznej fermentacji moszczu z gron starych krzewów assýrtiko z Megalochori. Dojrzewało w zbiornikach ze stali nierdzewnej przez 8-10 miesięcy na osadzie. Charakteryzuje się jasnozłotą barwą. Nos owiera się aromatami drożdży, po czym następują nuty morskiej bryzy, cytryny, limonki, zielonego jabłka i masła. Usta są wytrawne, średnio zbudowane, z wysoką kwasowością, średnim alkoholem i nutami cytryny, limonki, zielonego jabłka, brzoskwini, lekką pikantnością oraz słonością. Finisz średni. Nieco mniej aromatyczne, acz wciąż złożone, smaczne, eleganckie assyrtiko. Ocena: ***/**** (89/100 pkt).

Spontanicznie fermentowane assýrtiko. (fot. własna)

Gavalas Enalia 2021 reprezentuje najwyższą półkę win producenta. Grona użyte do produkcji pochodzą z bardzo starych (ponad 120-letnich) krzewów rosnących w granicach wsi Megalochori i Pirgos. Kiście tłoczono w całości, po czym wino fermentało i dojrzewało na osadzie w zbiornikach ze stali nierdzewnej i betonowych jajkach przez okres 18 miesięcy, a następnie trafiło na rok do butelek. Posiada ono jasnozłotą barwę. Pachnie masłem, cytryną, limonką, gruszką, zielonym jabłkiem i solą morską. W ustach jest wytrawne, dość dobrze zbudowane, z wysoką kwasowością, wysokim alkoholem, kremową teksturą, nutami cytryny, limonki, zielongo jabłka, melona, polnych ziół, delikantą goryczką i lekką słonością. Finisz długi. Ładnie ułożone, krągłe, soczyste wino idealnie oddające charakter assýrtiko. Ocena: **** (92/100 pkt). Cena: 55 EUR (237,50 PLN).

Enalia – flagowe wino producenta. (fot. własna)

Gavalas Mavrotragano 2022 to podstawowa czerwień z oferty producenta. Powstało z gron pochodzących z parceli rozsianych po całej wyspie. Lekko nadgniecione grona były macerowane na chłodno przez okres 3-5 dni, po czym nastąpiła fermentacja w zbiornikach ze stali nierdzewnej, z częstym przepompowaniem moszczu spod warstwy skórek. Wino następnie trafiło do beczek z francuskiego dębu, gdzie dojrzewało przez 6 miesięcy. Cechuje je jasnorubinowa barwa. Nos pachnie aromatami wiśni, czereśni, śliwki, żurawiny, tytoniu, wanili, skóry. Usta są wytrawne, dość dobrze zbudowane, z średniowysoką kwasowością, głądkimi taninami, średnim alkoholem oraz nutami truskawki, wiśni, śliwki, żurawiny, skóry, mokrej ziemi i tytoniu. Finisz średni. Kolejna ciekawa czerwień z endemicznej, lokalnej odmiany. Ocena: *** (87/100 pkt). Cena: 38 EUR (164,50 PLN).

Mavotragano – smaczna, endemiczna czerwień. (fot. własna)

Jako ostatnie spróbowaliśmy Gavalas Vinsanto 2016. Wino pochodzi z gron assýrtiko (85%), aidani (10%) oraz athiri (5%), suszonych na słońcu przez 10-15 dni. Fermentowało i dojrzewało przez 6 lat w starych, 80-letnich beczkach z rosyjskiego dębu. Mieni się głęboką, bursztynową barwą. W nosie wyczuwalne są aromaty moreli, suszonej brzoskwini, fig, daktyli, rodzynek, miodu i orzechów. W ustach jest bardzo słodkie (250 g/l cukru resztkowego), dobrze zbudowane, z wysoką kwasowością, nutami miodu, pigwy, żywicy sosnowej, suszonych moreli, suszonych daktyli, orzechów. Finisz bardzo długi. Piękne, soczyste, niezwykle złożone słodkie wino. Ocena: **** (94/100 pkt). Cena: 45 EUR (195 PLN).

Vinsanto – tradycyjne słodkie wino wyspy. (fot. własna)

Wizyta w winiarni Gavalasów pozwala zajrzeć w nieco inny, znacznie bardziej tradycyjny świat santoryńskiego winiarstwa. Mała canava stanowi niejako żywe muzeum ku czci dawnych metod upraw i produkcji wina – znajdziemy tam dawne kadzie do tłoczenia, stare, acz wciąż używane beczki, jak również zdjęcia przedstawicieli wcześniejszych pokoleń rodziny, którzy stworzyli podwaliny pod jej dzisiejszy sukces. Jednocześnie wina stylistycznie podążają za nowoczesnymi trendami – bezsprzecznie oddając charakter wulkanicznego, santoryńskiego terroir. I chociażby dlatego – warto to miejsce odwiedzić.

Stare beczki w sercu winiarni. (fot. własna)

W winiarni degustowałem na zaproszenie producenta, na Santoryn podróżowałem na koszt własny.

Dziedzictwo. Wielkie słowo, które w najlepszy sposób opisuje to, co sobą reprezentuje Estate Argyros. Mowa bowiem o jednej z najdłużej działających (założonej w 1903 roku) i największych prywatnych posiadłości na Santorynie, którą dziś zawiaduje czwarte pokolenie rodziny w osobie Matthaiosa Argyrosa. Opiekuje się on wiekowymi, wciąż owocującymi winoroślami – ich średni wiek przekracza 100-120 lat, a najsędziwsze – z legendarnej parceli Monsignori – liczą sobie ponad 220 lat. Dziedzictwo to pociąga za sobą wielką odpowiedzialność, ale też daje wielkie możliwości – w postaci win powstających z owoców owych starych krzewów. Dlatego też Estate Argyros od samego początku było moim głównym celem, podczas wizyty na wyspie – i pomimo pewnych trudności organizacyjnych – udało się ten cel zrealizować.

Wrota winiarskiego nieba. (fot. własna)

Niemała w tym rola naszego polskiego Master of Wine – Wojciecha Bońkowskiego, który pomógł nawiązać kontakt z Dimitrisem Kekasem – menedżerem sprzedaży, związanym z winiarnią od ponad trzech dekad. Ów dżentelmen oprowadził nas po nowoczesnym gmachu posiadłości, wzniesionym w 2015 roku wśród winnic na skraju miejscowości Episkopi Gonias. Przepięknie położona winiarnia mieści sporą halę produkcyjną z nowoczesnymi zbiornikami do fermentacji i dojrzewania. Osobną część stanowi sala degustacyjna z winoteką, oraz taras z widokiem na Morze Egejskie.

Koulouri – lokalna metoda prowadzenia krzewów. (fot. własna)

Poznaliśmy także sekrety dwóch, tradycyjnych, lokalnych metod upraw winorośli: kouloura (krzew formowany w koszyk) oraz koulouri (na krzewie wyplatane są małe kręgi z nowych pędów). W centrum uwagi znajduje się najważniejsza z autochtonicznych odmian: assýrtiko, obok niej uprawiane są także dwie inne jasne: aidani, athiri, jak ciemne: mavrotrágano i mandilaria. Powierzchnia nasadzeń zajmuje 120 ha (z czego 48 ha własne), z których rocznie powstaje 340-400 tysięcy butelek wina. 40% trafia na eksport, 40% sprzedawane jest na miejscu, zaś 20% trafia do innych miejsc w Grecji. My zaś mieliśmy okazję spróbować 7 win z oferty producenta – i cóż to była za degutacja!

Dimitris Kekas opowiada o metodach upraw. (fot. własna)

Estate Argyros Santorini Assyrtiko 2022 dopiero co trafiło do butelek, a już pokazuje piękno santoryńskiego terroir. Powstało z wyselekcjonowanych owoców pochodzących ze 120-letnich krzewów. Fermentowało i dojrzewało przez 14 miesięcy na osadzie w zbiornikach ze stali nierdzewnej. Posiada jasnozłotą barwę. Pachnie cytryną, limonką, grapefruitem, polnymi ziołami, morską bryzą. W ustach wytrawne, dość dobrze zbudowane, z wysoką kwasowością, wysokim alkoholem, z soczystą owocowością spod znaku cytryny, limonki, zielonego jabłka, białej brzoskwini, gruszki, uzupełnione mineralną nutą soli kamiennej. Finisz długi. Fantastycznie złożone, ekstraktywnie, poważne assýrtiko z starych krzewów. Ocena: **** (93/100 pkt). Cena: 30 EUR (133,50 PLN).

Estate Assýrtiko – znak firmowy winiarni. (fot. własna)

Estate Argyros Santorini Cuvée Monsignori 2020 powstało z owoców 220-letnich krzewów assýrtiko pochodzących z parceli Monsignori w Episkopi Gonia. Moszcz fermentował w stalowych zbiornikach na osadzie przez 11 miesięcy. Charakteryzuje się jasnozłotą barwą. W nosie znajdziemy aromaty morskiej bryzy, cytryny, limonki, mogdałów, białego pieprzu i polnych ziół. Usta są wytrawne, dobrze zbudowane, skoncentrowane, o wysokiej kwasowości, wysokim alkoholu i nutach cytryny, zielonego jabłka, migdałów, jaśminu, szałwi i soli morskiej. Finisz niezwykle długi. Penetrująca kwasowość i cytrusowo-słona tekstura sprawia, że jest to prawdziwa esencja wulkanicznego podłoża. Ocena: ****/***** (95/100 pkt). Cena: 40 EUR (178 PLN).

Cuvée Monsignori – wspaniały sok dwustuletnich krzewów. (fot. własna)

Estate Argyros Santorini Cuvée Evdemon 2019 to najrzadsza etykieta producenta – powstaje jej zaledwie kilka tysięcy butelek, i to tylko w najlepszych rocznikach (w tym 6 tysięcy). Grona pochodzą z 160-letnich krzewów assýrtiko rosnących na zboczach Profitis Illas w południowej części wyspy. Winorośle są tam uprawiane zgodzie z zasadami biodynamiki. Wino fermentowało w zbiornikach ze stali nierdzewnej, po czym część z niego (25%) trafiło do używanych beczek z francuskiego dębu, zaś reszta dojrzewała w stali przez 30 miesięcy na osadzie. Cechuje je jasnozłota barwa. Nos kusi aromatami wanili, brzoskwini, migdałów, masła, cytryny, limonki i białego pieprzu. W ustach wytrawne, solidnie zbudowane, z wysoką kwasowością i sporym alkoholem, kremową teksturą oraz nutami zielonego jabłka, cytryny, limonki, migdałów, gorczycy, wanili, białego pieprzu i soli kamiennej. Finisz niemalże nieskończenie długi. Wybitne, burgundzkie wręcz w stylu wino o wielkim potencjale dojrzewania. Ocena: ***** (97/100 pkt). Cena: 52 EUR (231,50 PLN).

Cuvée Evdemon – oda do terroir Santorynu. (fot. własna)

Estate Argyros Cuvée Nykteri 2019 to kupaż assýrtiko z 150-200 letnich krzewów rosnących w granicach wsi Pyrgos i Megalochori. Wino fermentowało w beczkach z francuskiego dębu (500 i 300-litrowych – 90%) oraz Stockingera (10%), po czym dojrzewało przez 12 miesięcy w 500-litrowych beczkach z francuskiego dębu, a następnie przez taki sam okres czasu w zbiornikach ze stali nierdzewnej na osadzie. Wino posiada jasnozłotą barwę. W nosie dominują aromaty wanili, brzoskwini, masła, cytryny, żółtych jabłek, polnych ziół i migdałów. Usta są wytrawne, dobrze zbudowane, z wysoką kwasowością i wysokim alkoholem. Znajdziemy tu nutuy wanili, drewna, gruszki, cytryny, grapefruita, polnych ziół i soli morskiej. Finisz jest długi. Potężna biel z niezwykłą głębią smaku. Ocena: ****/***** (95/100 pkt). Cena: 52 EUR (231,50 PLN).

Cuvée Nykteri – ukłon w stronę tradycji. (fot. własna)

Estate Argyros Vinsanto First Release 2015 to podstawowe (choć tu niekoniecznie oznacza to coś złego) słodkie wino producenta. Powstało z gron assýrtiko (80%), aidani (10%), athiri (10%), rosnących na 200-letnich krzewach w Episkopi Gonias, które po zbiorach suszono na słońcu przez 10 dni. Spontanicznie fermentowało i dojrzewało przez 3 lata w cementowych kadziach, po czym trafiło na 4 lata do wielokrotnie używanych beczek z francuskiego i rosyjskiego dębu. Mieni się bursztynową barwą. Pachnie rodzynkami, miodem, suszonymi figami, marmoladą morelową, skórką pomarańczy i kandyzowaną cytryną. W ustach obłędnie słodkie (250 g/l cukru resztkowego), dobrze zbudowane, z wysoką kwasowością, średnim alkoholem oraz nutami marmolady morelowej, figi, daktyli, melasy, miodu, orzeszków piniowych. Finisz jest niezwykle długi. Wielowarstwowa, złożona słodycz, doskonale pasująca do dojrzewających serów czy też suszonych owoców. Ocena: ****/***** (96/100 pkt). Cena: 40 EUR (178 PLN).

Vinsanto First Release – wspaniała słodycz owocu. (fot. własna)

Estate Argyros Vinsanto Late Release 2002 również powstało z gron 200-letnich krzewów rosnących w Episkopi Gonias, w takich samych proporcjach odmianowych jak w przypadku first harvest. Różnica pochodzi z dłuższego suszenia (12 dni), oraz dojrzewanie w dębowych beczkach (16 lat zamiast 4). Wino posiada ciemnobursztynową barwę. W nosie znajdziemy aromaty orzechów, karmelu, suszonych fig, daktyli, przypraw korzennych, whisky, oraz umami. Usta są wybitnie słodkie (285 g/l cukru resztkowego), dobrze zbudowane, z wysoką kwasowością i średnim alkoholem. Znajdziemy tu nuty suszonych fig, daktyli, kawy, kokosa, orzechów włoskich, orzeszków pini, karmelu, miodu, przypraw korzennych oraz skórki pomarańczy. Finisz jest niemalże nieskończenie długi. Jedno z najlepszych słodkich win, które w życiu miałem przyjemność próbować. Ocena: ***** (99/100 pkt). Cena: 72 EUR (320,50 PLN).

Vinsanto Late Release – wino do kontemplacji. (fot. własna)

Gdy okazało się, że degustacja dobiega końca, Dimitris wyciągnął z rękawa ostatniego asa. Estate Argyros Vinsanto 1956 to prawdziwy skarb winiarni, wciąż jeszcze dojrzewający w beczkach w głębi piwnic winiarni. Wino cechuje się ciemnobrązową, nieprzezroczystą barwą. Nos kusi aromatami orzechów, karmelu, gorzkiej czekolady, umami, skóry, suszonych daktyli, fig oraz rodzynek. Usta są słodkie, dobrze zbudowane, o świetnej kwasowości, średnim alkoholu, z nutami orzeszków pinii, karmelu, melasy, whisky, wanili, kawy, umami, suszonych fig, daktyli, oraz pikantnością i słonością. Finisz nieskończenie długi. Ekstraktywne, wielowymiarowe, złożone – i bez cienia wątpliwości – doskonałe. Ocena: ***** (100/100 pkt).

Vinsanto z 1956 roku – ukryte dziedzictwo winiarni. (fot. własna)

Wizyta w Estate Argyros to prawdziwa uczta dla zmysłów. Zachwycająca nowoczesną architekturą winiarnia położona jest w wyjątkowo urokliwym miejscu, aczkolwiek prawdziwy spektakl dają same wina – śpiewając odę to wulkanicznego terroir Santorynu. To właśnie tu assýrtiko pokazuje pełnię swoich możliwości – dając nektary, które są nie tylko niezwykle smaczne, ale także wybitnie długowieczne. Jeśli zatem traficie na tą przepiękną grecką wyspę, i chcecie poznać smak tutejszej ziemi – niezzwłocznie udajcie się do Estate Argyros. Nie pożałujecie.

Estate Argyros – perła w koronie Santorynu. (fot. własna)

Na Santoryn podróżowałem za swoje, w degustacji brałem udział na zaproszenie winiarni.

Gavalas Winery – santoryńska tradycja i nowoczesność

Estate Argyros – Oda do terroir Santorynu